28 Ağustos 2019 / ΒΑΣΙΛΗ Ε. ΚΑΤΣΑΡΟΥ / efsyn – Συνέντευξη με την δρα καθηγήτρια Ντέρια Κέσκιν, από τις πρώτες που απολύθηκαν. Η καθηγήτρια μίλησε για τις εξελίξεις και πώς κατάφερε η ίδια και οι συνάδελφοί της να επιβιώσουν στο ολοένα πιο πιεστικό πολιτικό περιβάλλον της Τουρκίας.
Αρκετά ανατρεπτική η πρόσφατη απόφαση του Συνταγματικού Δικαστηρίου της Τουρκίας που έκρινε αντισυνταγματικές τις απολύσεις των πανεπιστημιακών που υπέγραψαν, το 2016, μια έκκληση για τερματισμό των στρατιωτικών εχθροπραξιών στις κουρδικές περιοχές και επανέναρξη των ειρηνευτικών συνομιλιών.
Γι’ αυτήν την τόσο απλή ενέργεια, η κυβέρνηση έδειξε απίστευτο μένος κατά όσων πανεπιστημιακών υπέγραψαν το κείμενο, οι οποίοι πλέον ονομάζονται «Ακαδημαϊκοί για την Ειρήνη» και αριθμούν περίπου τους 2.200.
Με την κυβέρνηση να χρησιμοποιεί το καθεστώς έκτακτης ανάγκης και να έχει υπό τον έλεγχό της τα δικαστήρια, οι ποινές για τους ακαδημαϊκούς άγγιζαν τα όρια της αυθαιρεσίας: απολύσεις, φυλακίσεις, παρακράτηση διαβατηρίων.
Συναντήσαμε τη δρα Ντέρια Κέσκιν, από τις πρώτες που απολύθηκαν. Μιλήσαμε για τις εξελίξεις και πώς κατάφερε η ίδια και οι συνάδελφοί της να επιβιώσουν σε ένα ολοένα και πιο πιεστικό πολιτικό περιβάλλον.
Μιλώντας με την Ντέρια καταλαβαίνει κάποιος ότι καμία εξουσία δεν μπορεί να σπάσει εύκολα το ηθικό ενός ανθρώπου με τόση παιδεία και βαθιά ριζωμένο ανθρωπισμό. Οι προβληματισμοί της δεν αφορούν μόνο τα πανεπιστήμια της Τουρκίας, αλλά γενικότερα την παιδεία σε μια εποχή που απειλείται από νεοφιλελεύθερες πρακτικές.
Οσο σκληρή στάση και να κράτησε ο Τούρκος πρόεδρος Ερντογάν, άλλο τόσο «σκληρά καρύδια» αποδείχτηκαν και οι πανεπιστημιακοί της Τουρκίας.
Βέβαια, η αρχική απόφαση του δικαστηρίου οδήγησε αρκετούς από αυτούς στην απόγνωση και σε ορισμένες περιπτώσεις στην αυτοκτονία. Ομως οι περισσότεροι άντεξαν χάρη σε ένα δίκτυο αλληλοϋποστήριξης.
• Πέρασαν ήδη τρία χρόνια από την αρχική καταδικαστική απόφαση. Eσείς προσωπικά ήσασταν η πρώτη που απολύθηκε και μετά ακολούθησε τσουνάμι απολύσεων. Πώς αντιμετωπίσατε αυτήν την κατάσταση; Από τι παίρνατε δύναμη;
Καταρχάς, σε σχέση με αυτά που υπέφερε ο κόσμος στις πόλεις και τα χωριά στα νοτιοανατολικά (κυρίως κουρδικές περιοχές), εμείς δεν υποφέραμε τόσο. Οχι μόνο σκοτώθηκαν πολλοί αθώοι πολίτες, αλλά ούτε τα πτώματα δεν μπορούσαν να θάψουν οι δικοί τους.
Ως ενσυνείδητοι πολίτες αισθανθήκαμε ότι έπρεπε να κάνουμε κάτι. Η υπογραφή μια διακήρυξης ειρήνης μέσω διαδικτύου ήταν το ελάχιστο που θα μπορούσαμε να κάνουμε. Το να φοβάσαι και να μη μιλάς, όπως έκαναν μερικοί συνάδελφοί μας, δεν βοηθάει. Αργά ή γρήγορα θα έρθει και η δική σου σειρά και η σειρά των παιδιών σου και ο μόνος τρόπος να κρατήσουμε είναι να συσπειρωθούμε σε δίκτυα αλληλοβοήθειας και αλληλεγγύης.
Οι απολύσεις ήταν ένα μεγάλο σοκ για όλους μας, αλλά είπαμε ότι δεν θα εγκαταλείψουμε ούτε την πόλη που δίδασκε ο καθένας ούτε τους φοιτητές μας. Συνεχίσαμε τα σεμινάρια με τους υπάρχοντες φοιτητές μας.
Καταφέραμε και πήραμε χρηματοδότηση από την Ευρωπαϊκή Ενωση και ιδρύσαμε ένα Σχολείο Ζωής, όπου οι σπουδές διαρκούν δύο χρόνια. Σκοπός μας δεν είναι μόνο να συνεχίσουμε τα μαθήματα, αλλά να υπάρχει κι ένα όραμα για το πώς θα θέλαμε να είναι τα πανεπιστήμια και ποιος είναι ο ρόλος της παιδείας μέσα στην κοινωνία.
Στόχος μας είναι ένα δημοκρατικό πανεπιστήμιο. Αποκαλούμε τους φοιτητές συμμετέχοντες, η ύλη δεν διδάσκεται από τα πάνω προς τα κάτω, αλλά όλοι μαζί επιλέγουμε τα θέματα προς διδασκαλία, προσπαθούμε να αλλάξουμε τη δυναμική της παραδοσιακής ιεραρχίας.
Υπάρχει επίσης ένας κύκλος σεμιναρίων για το καλοκαίρι εις μνήμην ενός συναδέλφου που δεν άντεξε το κύμα απολύσεων και τον χάσαμε από αυτοκτονία: του δρος Μεχμέτ Φατίχ Τρας.
Επίσης, κάποιοι συνάδελφοι στο Βερολίνο ίδρυσαν μια διαδικτυακή πλατφόρμα μάθησης μέσω του πανεπιστήμιου της Εσσης, το Off-University, στο οποίο διδάσκω και εγώ. Γενικότερα, όλοι αυτοί οι κύκλοι σπουδών και σεμιναρίων δεν πραγματοποιήθηκαν μόνο ως απόρροια των απολύσεων, είναι συνέχεια μιας πολιτικής πλατφόρμας στα πανεπιστήμια για το τι είδους παιδεία θέλουμε.
Μαζευόμασταν από πριν και συζητούσαμε πώς θα θέλαμε να είναι το πανεπιστήμιο του μέλλοντος, για τις νεοφιλελεύθερες πολιτικές που μονοπωλούν την παιδεία και προκαλούν αβεβαιότητα στην πορεία μάθησης τόσο στα παιδιά της εργατικής τάξης όσο και στα εργατικά δικαιώματα του ακαδημαϊκού προσωπικού. Και βέβαια πάντα μας προβλημάτιζαν οποιεσδήποτε σεξιστικές διακρίσεις ή περιορισμοί στη μάθηση λόγω φύλου.
Αυτό τον Σεπτέμβριο θα συναντηθούμε με Ελληνες συναδέλφους, ώστε να δημιουργήσουμε και μαζί τους μια πλατφόρμα διδασκαλίας και αλληλεγγύης.
• Σύμφωνα με την αθωωτική απόφαση, θα επαναπροσληφθείτε;
Θα δούμε. Τίποτα δεν είναι σίγουρο και υπήρχαν περιπτώσεις στο παρελθόν όπου η τακτική Δικαιοσύνη δεν συμμορφώθηκε με τις αποφάσεις του Συνταγματικού Δικαστηρίου. Εκκρεμεί η υπόθεση μέχρι το φθινόπωρο, όταν τα τακτικά δικαστήρια θα ξανανοίξουν την υπόθεση.
• Το Συνταγματικό Δικαστήριο ανατρέπει την αρχική δικαστική απόφαση, την οποία έκρινε αντισυνταγματική. Αυτή η απόφαση θα μπορούσε να δώσει επιτέλους έναν αέρα ελευθερίας στα πανεπιστήμια ή θα συνεχιστεί η πολιτική παρενόχληση;
Δεν νομίζω να αλλάξει κάτι προς το καλύτερο στα πανεπιστήμια. Οι πρυτάνεις δεν είναι πλέον αιρετοί, τους διορίζει ο πρόεδρος της Τουρκίας, δηλαδή ο Ταγίπ Ερντογάν. Πολλά πανεπιστήμια έχουν αναρτήσει, μέσω των διοικήσεών τους, μια ανακοίνωση όπου καταδικάζουν ρητά την πρόσφατη απόφαση του δικαστηρίου και μας αποκαλούν «τρομοκράτες».
Η εφημερίδα «Τζουμχουριέτ» αποκάλυψε ότι αυτή η ανακοίνωση εκδόθηκε έπειτα από μεσολάβηση ενός κυβερνητικού οργανισμού (YÖK) και αυτό για να δημιουργήσει πίεση στην ακαδημαϊκή κοινότητα. Μπορούν να αλλάξουν οι συμβάσεις μας από μακράς διαρκείας σε περιορισμένου χρόνου, καθώς και να μας μεταφέρουν σε φιλοκυβερνητικά πανεπιστήμια, προφανώς για να μας απομονώσουν από το γνώριμο ακαδημαϊκό μας περιβάλλον και να μας ελέγχουν καλύτερα.
• Η αθωωτική απόφαση προκάλεσε αρνητικές αντιδράσεις σε μερικούς συναδέλφους σας, οι οποίοι απ’ ό,τι φαίνεται είναι φιλοκυβερνητικοί. Συγκέντρωσαν υπογραφές εναντίον σας. Στόχος τους ήταν από την αρχή να φτάσουν ένα συμβολικό αριθμό υπογραφών, στις 1.071, ως αναφορά στο έτος που οι Σελτζούκοι νίκησαν τους Βυζαντινούς στη μάχη του Μαντζικέρτ. Τι σημαίνει αυτός ο συμβολισμός;
Προφανώς ότι εμείς είμαστε ο εχθρός, οι «τρομοκράτες», και θα μας πολεμήσουν μέχρι να ηττηθούμε και να κατακτήσουν την ακαδημία. Αλλά η κατάσταση ξέφυγε από τα χέρια τους και είχαμε κωμικές καταστάσεις, όπου διάφοροι καθηγητές κατήγγειλαν ότι η υπογραφή τους χρησιμοποιήθηκε εν αγνοία τους κι έτσι ο αριθμός των υπογραφών κατέβηκε στις 1.066.
Γενικότερα η κυβέρνηση από την αρχή χρησιμοποιούσε συμβολισμούς που αναφέρονται στην Οθωμανική Αυτοκρατορία και στους διάφορους σουλτάνους. Είναι επίσης λυπηρό να υπάρχουν καθηγητές στα πανεπιστήμια που δεν ανέχονται να κάνουν διάλογο με αυτούς που διαφωνούν και με το παραμικρό να τους κολλάνε τη ρετσινιά του «τρομοκράτη».
Οσες λαμπρές περγαμηνές και να έχει στην κατοχή του ένας καθηγητής -αν δεν έχει κριτικό πνεύμα, ώστε να μπορεί να κάνει διάλογο- δεν μπορεί να παράγει επιστημονικό έργο. Η επιστήμη θέλει κριτικό πνεύμα κι όχι τυφλή προσήλωση σ’ έναν ηγέτη.
• Η κυβέρνηση έχει πάρει υπό τον έλεγχό της και τις τρεις διακριτές εξουσίες. Ιδίως μετά το αποτυχημένο πραξικόπημα, τα δικαστήρια έχουν χάσει πλέον το κύρος της αυτονομίας τους. Σας προκαλεί έκπληξη το γεγονός ότι το Συνταγματικό Δικαστήριο πήγε ενάντια στη θέληση του Ερντογάν;
Γενικά τίποτα πλέον δεν μου προκαλεί έκπληξη. Αρχικά ο σκοπός μας ήταν να πάμε την υπόθεση στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο, αλλά για να γίνει αυτό θα έπρεπε να εξαντλήσουμε νομικά όλα τα περιθώρια, που σημαίνει να πάμε και στο Συνταγματικό Δικαστήριο εδώ στην Τουρκία.
Μ’ αυτόν τον τρόπο ο Ερντογάν κερδίζει τουλάχιστον τρία χρόνια αν σκεφτεί κανείς ότι θα πάρει χρόνο ώσπου η απόφαση να επικυρωθεί από τα τακτικά δικαστήρια.